کد مطلب:1394 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:20

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

از ديدگاه علي(ع) برخي از عوامل اعتلاء و يا سقوط تمدّنها و جوامع چيست؟

1ـ پاي بندي شديد به خصلتهاي نيكو ـ هر اجتماعي از انسانها كه تقيّدي به خصلتهاي نيكو نداشته باشد, طعم انسانيّـت را نخواهد چشيد, اگر چه از همه سطوح و ابعاد عالم طبيعت آگاهي داشته و در حدّ اعلا از آنها برخوردار بوده باشد, چنانكه در تعدادي از جوامع دوران ما مشاهده ميشود در حقيقت لزوم خصلتهاي نيكو براي يك جامعه متمدّن, لزوم آب براي مادّه روينده نيازمند به آب است, بهمين جهت در نهج البلاغه در دهها مورد ميبينيم كه اميرالمومنين اصرار به داشتن و تقويت خصلتهاي نيكو فرموده است.
2 و 3 ـ پاي بندي شديد به اعمال پسنديده و پاي بندي شديد به امور نيكو و زيبا
كه ناشي از اخلاق مرغوب ميباشند. هر دو، عامل بروز و اعتلاي تمدّن و فرهنگ پويا و هدفدار كه در سخنان اميرالمومنين تذكّر داده شدهاند, از عناصر اساسي آن انسانيّت ميباشند كه آدميان بدون آنها, در خوشيهاي بي اساس و بيماري زندگي بي هدف و موقعيّت ابزار ناآگاه براي مصرف و استهلاك, غوطه ور ميگردد و نه تنها از چنان بيماري احساس ناراحتي نميكند, بلكه احساس همان نشاط و شادي را مينمايد كه معتاد به هروئين .
4 ـ آرمانهاي بزرگ ـ يكي از عناصر فوق العاده عالي تمدّن انساني, عظمت آرمانهائي است كه درون مردم جامعه متمدّن را براي عمل عيني بخود مشغول بدارد. مانند آرمان افزايش دائمي معرفت, برخورداري همه مردم از حقوق ضروري حيات, رخت بر بستن دروغ و مكر پردازي از زندگي بشري.
5 ـ وفاء به عهد ـ اين پديده در ضرورتهاي حيات تمدّني انسانها بدرجهاي از اهمّيّت است كه ميتوان گفت: اگر همه امتيازات تمدّن براي يك جامعه فراهم شود مگر اين پديده حياتي, آن جامعه نميتواند از تمدّن دم بزند, اميرالمومنين روي اين پديده حياتي اصرار شديد ميورزد. در فرمان مالك اشتر با عبارت زير مواجه ميگرديم:
[مالكا, اگر پيماني مابين خود و دشمنت منعقد نمودي يا ضمانتي از خويشتن را به او پوشانيدي, پيمانت را با وفاء حفظ نما و با حفظ امانت عهده خود را مراعات كن. و شخصيّت خود را سپري در برابر تعهّدي كه بستهاي بساز, زيرا از دستورات خداوندي هيچ چيزي مانند تعظيم وفاء به تعهّدها كه مورد اتّفاق نظر همه اقوام و ملل, با اين كه خواستههاي آنان با همديگر مختلف و آراءِ آنان پراكنده ميباشد, نيست.]
6 ـ اطاعت از نيكوكاري ـ در اينجا مقصود از »اطاعت از نيكوكاري«تسليم آگاهانه و آزادانه در برابر عوامل و انگيزههاي نيكوكاري است. تسليم آگاهانه و آزادانه در برابر عوامل و انگيزههاي نيكوكاري, يكي از آثار و نتايج گسيختن از جاذبه نيرومند طبيعت حيواني و آغاز زندگي انساني است.
7 ـ نافرماني و اعراض از كبر ـ فساد و تباهي كه ناشي از كبر و تسليم در برابر آن است, چنان ارواح بشري را ميكوبد كه توانائي حركت و رشد را از آنها سلب ميكند.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 16
آية الله محمدتقي جعفري